Duchowość Ojców Pustyni

Z chwilą gdy obecność Ducha Bożego ujawniała się w którymś z miesz­­kańców pustyni, można było szanować go ze względu na Boga i na­­zywać go abba. Ta obecność okazywała się przede wszystkim przez dar słowa. Ostatecznie więc abba nie znaczy nic innego niż: ojciec duchowy, przez którego Bóg mówi.

Abba Mojżesz któregoś dnia zobaczył Ducha Świętego zstępującego na jego ucznia Zachariasza; odtąd zaczął zwracać się do niego, jak do swego ojca duchowego: „Powiedz mi, co mam robić... bo widziałem Ducha zstępującego na ciebie i od tej chwili czuję konieczną potrzebę, by się ciebie radzić”.

Takie jest pochodzenie apoftegmatów i sekret ich niezwykłej popularności we wszystkich czasach i we wszystkich krajach. Pierwsi pustelnicy egipscy, zaprowadzeni przez Ducha na pustynię śladem Jezusa, zostali napełnieni Jego darami i stali się dla swych braci żywymi obrazami świętości, mądrości, dobroci i miłosierdzia Bożego.

.

Oglądani z daleka, poznawani przez syntetyczne relacje historyków Kościoła, pierwsi egipscy mnisi zlewają się w jedną szaroburą masę: wszystko to zakapturzone, wszystko ucieka od ludzi, pości, umartwia się i podobno z jakiejś niejasnej racji ma blisko do Pana Boga. Cóż, równie bezkształtnie wygląda każda grupa ludzka, albo i każdy gatunek stworzeń, widziany z zewnątrz.

Oprócz informacji rzetelnych składają się na taki obraz także bajki, nieporozumienia i rzadko kwestionowane tzw. poglądy obiegowe. Mamy takie poglądy i przekonania o różnych narodach, mamy i o grupach zawodowych. Ojcowie Pustyni dzielą po prostu wspólny los wszystkich „obcych”. I jak człowiek, który na przykład doskonale wie od dziecka, „jacy są Niemcy”, a kiedy wreszcie pojedzie do Niemiec, zaczyna odkrywać, że są – jak wszyscy ludzie – bardzo różni, tak i ten dopiero, kto zawiera bliższą znajomość z Ojcami, zaczyna odkrywać różnice: usposobień, charakterów, stylu pobożności.

Do Barsanufiusza i Jana, dwóch świątobliwych pustelników zwracano się z pytaniami dotyczącymi wyjaśnienia zarówno poważnych problemów duchowych jak i praktycznych zagadnień dnia codziennego. Z 850 listów wybrano te, które dotyczą modlitwy, śmierci i radzenia sobie z grzeszną naturą człowieka: gniewem i nienawiścią. Ta próbka talentu Starców spod Gazy zachęca do zapoznania się z całą kolekcją ich listów.

Postać duchowego ojca zarysowała się w pełni w pierwotnym środowisku monastycznym, w którym ważne miejsce zajmowali m.in. żyjący w V–VI w. święci mnisi: Barsanufiusz i Jan z Gazy.

Swoją działalnością wpisali się oni w życie monastyczne na terenie Palestyny, które od IV w. przeżywało tam rozkwit. Ich zadanie jako przewodników miało się opierać na głębokiej relacji z Bogiem i prowadzić podopiecznych do większej dyspozycyjności i otwartości na działanie Ducha Świętego.

Przez kilkanaście lat Barsanufiusz i Jan towarzyszyli duchowo swoim podopiecznym,pisząc do nich listy. Zapewne kierowali się przy tym pragnieniem życia w większym wyciszeniu, które nie będzie zakłócane rozmowami z innymi ludźmi. Choć wielu autorów nie zachęca do podejmowania kierownictwa duchowego w formie korespondencji, to są i tacy, którzy twierdzą, że towarzyszący za pomocą tekstów mogą swoje rady bardziej przemyśleć i przemodlić.