Klasyka duchowości

Komentarz ten nie jest „naukową rozprawą” o Regule św. Benedykta. Został on stworzony i napisany w bardzo ściśle określonych i kon­kretnych ramach wykładów dla nowicjuszy.

Dlatego może zainteresować jedynie tych, którzy na co dzień zmagają się z proble­ma­mi życia monastycznego w jak najbardziej realnie istniejącym zgromadzeniu albo się do tego przygotowują.

Reguła jest stworzona po to, by nią żyć. Tę treść zawiera jej nazwa „Reguła życia”, jako sposób regulowania i kierowania życiem. Życie jest więc na pierwszym miejscu.

Juliana z Norwich jest uważana za jedną z najważniejszych mistyczek i teolożek obok św. Katarzyny ze Sieny i św. Teresy z Ávila. Żyła w XIV wieku w Anglii. Kiedy w 1373 roku ciężko zachorowała i była przekonana o zbliżającej się śmierci, otrzymała szesnaście cudownych objawień, po których wyzdrowiała i stała się pustelnicą.

Wizje te, opatrzone jej komentarzem, znane są dzisiaj jako Objawienia Bożej miłości.

Księga ta zawiera pełne nadziei przesłanie, że jesteśmy kochani przez Boga i że czuwa nad nami Jego opatrzność. Pięć wieków przed św. Faustyną Kowalską Juliana głosiła światu prawdę o miłosierdziu Ojca znoszącym wszelki grzech i ogarniającym wszystkich. W jej objawieniach można ponadto przeczytać o macierzyństwie Boga i o nadziei zbawienia dla każdego, a więc o tym wszystkim, co rozwija współczesna teologia. Jej pogodne, dające otuchę wizje stają się aktualne i potrzebne szczególnie dzisiaj – tak jak św. Faustyna mówiła: „Jezu, ufam Tobie”, tak Juliana wielokrotnie powtarzała: „Wszystko będzie dobrze”, bo tak objawił jej Pan.

Apoftegmat jest króciutkim tekstem, najczęściej zbudowanym na zasadzie: ktoś zapytał – ktoś inny odpowiedział.

Uczeń zapytał mistrza – mistrz rzekł to i to. To najstarsza konstrukcja w tym gatunku literackim. Nie jest on właściwy tylko dla chrześcijaństwa, pojawia się też często w tradycji pogańskiej, nią nie będziemy się jednak tu zajmować.

Nazwa tych opowieści pochodzi od greckiego słowa apophtegma, które tłumaczy się jako „wypowiedź, sentencja”.

Apoftegmatów są tysiące i jest to typ literatury duchowej, po Biblii, najbardziej popularny w świecie chrześcijańskim. Były spisywane po grecku, łacinie, syryjsku, koptyjsku, gruzińsku, w języku gyyz, którym posługuje się chrześcijańska Etiopia. Są też ormiańskie i arabskie.

Niniejszy Wybór pism zawiera napisane bardzo przystępnym językiem objaśnienia najistotniejszych części nauki chrześcijańskiej: Credo, czyli Składu Apostolskiego oraz Dekalogu, czyli Dziesięciu Przykazań Bożych.

Św. Ludwik z Grenady urodził się w roku 1505. W młodym wieku wstąpił do zakonu św. Dominika. Z dużym powodzeniem głosił Ewangelię w wielu miastach Andaluzji, a później pełnił najważniejsze funkcje w swym zakonie, zarówno w Hiszpanii, jak i w Portugalii. Odmawiał przyjmowania proponowanych mu zaszczytów kościelnych.

W 1561 roku zamieszkał w klasztorze dominikanów w Lizbonie, gdzie żył w odosobnieniu, poświęcając się pracy i modlitwie do samej śmierci w 1588 roku. Jego liczne dzieła są arcydziełami nie tylko ze względu na klarowność nauczania, ale także ze względu na czytelny i przekonywujący język. Cenili je bardzo m.in. papież Grzegorz XIII, św. Karol Boromeusz, św. Franciszek Salezy, czy św. Teresa z Avila.

Druga grupa kazań Cezarego wydawanych przez G. Morina po Admonitiones jest największa. Stanowi prawie połowę pracy oratorskiej biskupa z Arles. Różnorodność źródeł używanych przez niego w kazaniach o Piśmie Świętym pokazuje, jak bardzo karmił się kulturą patrystyczną, zwłaszcza Orygenesem i Augustynem. Podobnie jak jego poprzednicy komentując, nieustannie odwołuje się do tekstu biblijnego.

Wprawdzie nie nazywał tych kazań homiliami, jednakże określenie to byłoby bardziej odpowiednie dla wszystkich jego Sermones de Scriptura, gdyż homilia to „egzegetyczny i praktyczny komentarz do tekstu Pisma Świętego” 

Cezary z Arles urodził się w 470 r. w Cabillonensis (obecnie Chalon-sur-Saône) prawdopodobnie w rodzinie o rzymskim rodowodzie i już chrześcijańskiej. Młodość spędził w klasztorze na jednej z wysp Leryńskich, następnie, z powodu słabego zdrowia, udał się do Arles, gdzie otrzymał święcenia kapłańskie...

Zbiór kazań św. Maksyma, który po śmierci św. Ambrożego, został biskupem Turynu świadczą o jego głębokiej trosce o życie duchowe i materialne swoich parafian, bez względu na ich status społeczny i wykształcenie.

Żył w czasach politycznej i ekonomicznej niestabilności, dlatego w swoich kazaniach piętnował przede wszystkim powszechne w tym czasie formy złodziejstwa i dorabiania się na cudzym nieszczęściu. Nieustannie też przypominał wiernym, że życie chrześcijańskie wymaga również wypełniania swoich obywatelskich obowiązków.

Barwny język, odwołania do codzienności oraz nieszablonowe interpretacje Pisma Świętego pozwalają czytelnikowi odkryć w osobie autora nie tylko wykształconego teologa, lecz także człowieka z krwi i kości, rozmodlonego proboszcza szczerze zatroskanego o swoich parafian.

Dzięki przyjaźni i zaufaniu, którymi już od dawna obdarza nas tak nam droga kartuzja, wielka i czysta, trafiły do nas te dwa teksty, które mamy w rękach.

Pierwszy, Wprowadzenie do życia wewnętrznego - wydaje się niemożliwe, by mówić jeszcze prostszym językiem o najwznioślejszych sprawach życia chrześcijańskiego. Jest na tych stronicach jakby ewangeliczna przejrzystość.

Drugi, to 10 krótkich „kazań” wygłoszono pomiędzy 1940 a 1943 rokiem, w strasznych latach wojny. Przedstawiamy je w porządku chronologicznym.

Są one niczym rajskie źródła bijące na pustyni tego świata.

Gdy Augustyn przystępował do pisania swego dzieła poświęconego dziewictwu, w kościelnym piśmiennictwie istniała już długa tradycja literackiego opracowywania tego tematu.

Niemal wszyscy wybijający się, tak głębią teologicznej refleksji jak i literackim kunsztem, chrześcijańscy autorzy tamtej doby, poświęcili specjalnie dziewictwu przynajmniej po jednym utworze. W ich szeregu znajdują się tacy greccy autorzy jak św. Atanazy, św. Grzegorz z Nazjanzu, św. Grzegorz z Nyssy, św. Bazyli z Ancyry czy św. Jan Chryzostom, a wśród reprezentantów łacińskiego Zachodu św. Hieronim i św. Ambroży.

Listę tę zamyka św Augustyn, który chociaż napisał swój traktat w 401 roku, czyli już na początku następnego wieku, to jednak motywy, jakimi się kierował podejmując ów temat, wiążą się bardzo ściśle z sytuacją zaistniałą u schyłku czwartego stulecia.

Pierwszy tom przekładu dzieła Jana Kasjana "Collationes Patrum" obejmujący rozmowy 1 do 10, opatrzony wstępem i bogatą bibliografią. Dzieło to odegrało znaczący wpływ na kształtowanie się monastycyzmu zachodniego.

W pierwszym tomie możemy śledzić z uwagą nie tylko znane podwaliny nauki o tym, co dziś katechizm określa jako siedem grzechów głównych (Rozmowa V z abba Serapionem o ośmiu wadach głównych), ale także rozważania na temat teodycei (Rozmowy VI i VIII) czy wreszcie coraz bardziej popularne uwagi dotyczące modlitwy (Rozmowy IX i X).

Kolejny tom Rozmów Jana Kasjana, w znakomitym przekładzie ks. Arkadiusza Noconia.

W tomie drugim sięgamy po tematy, które w nie mniejszym stopniu miały wpływ przez wieki na to, w jaki sposób ludzie Zachodu mówili i myśleli na tematy związane z życiem duchowym.

Rozmowa XIV zajmuje się w zasadzie wykładem podstaw tego, co później zostanie określone jako lectio divina; Rozmowa XVI podejmuje klasyczny dla piśmiennictwa łacińskiego temat przyjaźni choć, jak to Kasjan, czyni to w dość przewrotny sposób poświęcając ostatecznie większość uwagi temu, co prawdziwej przyjaźni się sprzeciwia, a mianowicie wadzie gniewu.

Po tym, jak na prośbę błogosławionych biskupów Helladiusza i Leoncjusza ułożyłem i wydałem, za łaską Chrystusa, [pierwsze] dziesięć Rozmów z Ojcami, drugie siedem dedykowałem błogosławionemu biskupowi Honoratowi oraz świętemu słudze Chrystusa – Eucheriuszowi.

A teraz sądzę, że tę samą liczbę powinienem poświęcić wam, o święci bracia, Jowinianie, Minewriuszu, Leoncjuszu i Teodorze. Ty bowiem Teodorze założyłeś fundamenty tego świętego i chwalebnego powołania [disciplina] mniszego w galijskiej prowincji według surowości starodawnych cnót. Wy zaś pozostali przez swoje nauki nie tylko pobudziliście mnichów do szczególnego pragnienia doskonałości klasztornej, lecz także do pożądania wzniosłego życia pustelniczego.

Rozmowa XVI Kasjana z abba Józefem O przyjaźni, którą w nowym przekładzie publikujemy w niniejszym tomie (jako zwiastun edycji drugiej części Rozmów), jest bez wątpienia traktatem wyjątkowym w całej literaturze wczesnochrześcijańskiej.

Przyjaźń to temat niezwykle istotny dla właściwego rozwoju każdego człowieka, na wszelkich płaszczyznach, w tym również duchowej. Stąd temat ten podejmowany był już szeroko w dziełach autorów starożytnych. Jego wagę dostrzegali również Ojcowie Kościoła, jak Klemens Aleksandryjski, Jan Chryzostom, Ambroży, Hieronim, Augustyn.

Jest jednak rzeczą interesującą, że aż do czasów Jana Kasjana, żaden z autorów chrześcijańskich nie poświęcił przyjaźni osobnej rozprawy.

Prezentowana w niniejszej książeczce Rozmowa XIV. O wiedzy duchowej dotyczy pewnego szczególnego sposobu modlitwy i lektury Pisma Świętego.

Tekst rozmowy dotyczy zdobywania wiedzy duchowej, czyli tej najtrudniej dostępnej, poprzez wytrwałą medytację Pisma Świętego.

Niemożliwe jest owocne dążenie do wiedzy duchowej, czyli właściwego zrozumienia Pisma Świętego, jeśli nie prowadzi się jednocześnie takiego życia, które zmierza do wykorzenienia wad i wzrostu cnót.

Część II Homilii na Księgę Ezechiela, których autorem jest św. Grzegorz Wielki.

Homilie na księgę Ezechiela to bodaj najmniej znane dzieło papieża Grzegorza Wielkiego. Brak jego tłumaczenia, opracowań i artykułów w języku polskim, ale również dotycząca go bibliografia w literaturze obcojęzycznej jest skromna.

Przyczyną tego stanu rzeczy może być mała ilość tłumaczeń Grzegorzowego dzieła na języki nowożytne oraz dość późne pojawienie się wydań krytycznych.

Przeor z Fonte Avellana jest autorem 180 listów – z których wiele to obszerne traktaty teologiczne czy moralizatorskie – żywotów świętych, licznych kazań i poezji.

Mimo ogromnego wpływu, jaki eremita wywarł na współczesnych oraz potomnych (np. na Dantego, Petrarkę i Boccaccia), pozostaje on wciąż najmniej znanym Doktorem Kościoła. Wybitny znawca myśli Damianiego Christian Lohmer uznał wręcz, że znają go jedynie „wtajemniczeni” .

Idee głoszone przez Piotra Damianiego nie zawsze były rozumiane (albo też: przyjmowane) nawet przez ludzi Kościoła, dopiero w roku 1828 Leon XII oficjalnie ogłosił Avellanitę Doktorem Kościoła.

Homilie na księgę Ezechiela to bodaj najmniej znane dzieło papieża Grzegorza Wielkiego. Brak jego tłumaczenia, opracowań i artykułów w języku polskim, ale również dotycząca go bibliografia w literaturze obcojęzycznej jest skromna. Przyczyną tego stanu rzeczy może być mała ilość tłumaczeń Grzegorzowego dzieła na języki nowożytne oraz dość późne pojawienie się wydań krytycznych.

Inną przyczyną braku zainteresowania tym dziełem może być to, iż wiele tematów, które jego autor podejmuje w Homiliach na księgę Ezechiela, w sposób bardziej obszerny i szczegółowy rozwinął w innych dziełach, a w sposób szczególny w swym monumentalnym Komentarzu do księgi Hioba (Moralia).

To pełna uroku i wrażliwości książka o miłości Boga do każdego człowieka, choćby ten dążył drogą z daleka od Ojca. Jej lektura pomaga  otworzyć się na Spojrzenie, którego światło sprawia, że życie stanie się Życiem, a istnienie nabierze sensu, stanie się obecnością, żarem, będzie siać nadzieję.

To książka dla Ciebie. Mówi ona tylko jedno: jest ktoś kto cię kocha, nawet jeśli o tym nie wiesz, ktoś kto cię nigdy nie zostawi samego! Każda strona książki czy opisane zdarzenie mogłyby być podpisane, poświadczone przez wiele osób... które kiedyś czuły się samotnymi i pozwoliły się odnaleźć Jedynemu.

Dziennik św. Jana z Kronsztadu „Moje życie w Chrystusie” należy do klasyki najwybitniejszych pozycji wśród chrześcijańskiej literatury duchowej. To niezwykłe dzieło ma podobne znaczenie i wagę w Kościele Wschodnim jak „O naśladowaniu Chrystusa” Tomasza a Kempis w Kościele Zachodnim. Dzieło ma wymiar uniwersalny i jest również adresowane do wiernych Kościoła Zachodniego.

Pisma św. Franciszka i św. Klary. Klasyka duchowości chrześcijańskiej. Publikacja zawiera teksty pism tylko w języku polskim oraz ich analityczne opracowania autorstwa o. Thaddée Matury OFM, a także indeksy rzeczowe.