Modlitwa

Droga Filokalii to 50-dniowe ćwiczenie. Dlaczego taka nazwa?

Otóż jesteśmy przyzwyczajeni, że w okresach Adwentu czy Wielkiego Postu podejmujemy rekolekcje, różnego rodzaju ćwiczenia i praktyki pobożne. W Wielkim Poście odprawiamy bardzo popularne nabożeństwo Drogi krzyżowej. Współcześnie w okresie wielkanocnym zaczęto praktykować Drogę światła.

W nawiązaniu do tych nazw powstała Droga Filokalii.

Czym ona jest? To droga do życia prawdziwie chrześcijańskiego! Polega ona na przybliżaniu duchowości i teologii Filokalii. Szlak ma to do siebie, że może być długi i nie wiadomo, ile potrwa jego przejście.

Niniejsza propozycja jest tylko pewnym wprowadzeniem w duchowość wspomnianego zbioru tekstów. Nie wyczerpie ich treści, bo nie to jest jej celem.

Jan Klimak miał posiadać wyjątkowe wykształcenie i wiedzę. Pozostawił po sobie niezwykłe dzieło, Drabinę raju, które jest zarysem drogi do świętości. Napisał je na prośbę przełożonego sąsiedniego monasteru z Raithau.

W swojej pisarskiej i teologicznej koncepcji odwołuje się do wizji Jakuba, który uciekając przed Ezawem, zasnął w drodze: We śnie ujrzał drabinę opartą na ziemi, sięgającą swym wierzchołkiem nieba, oraz aniołów Bożych, którzy się wspinali i schodzili po niej na dół (Rdz 28,12).

Do tego zdarzenia nawiązuje Jezus w rozmowie z Natanaelem: Zobaczysz jeszcze więcej niż to (…). Ujrzycie niebiosa otwarte i aniołów Bożych wstępujących i zstępujących nad Syna Człowieczego (J 1,50–51).

Drabina staje się dla pisarza obrazem zstępowania Boga ku człowiekowi, a przede wszystkim wędrówki człowieka ku Bogu, która przypomina wspinanie się po trzydziestu szczeblach. Stanowią one literacką metaforę, ale też oddają osobiste doświadczenie duchowe autora, który przez czterdzieści lat prowadził życie pustelnicze

Jeśli pośród codziennej aktywności szukasz prostego sposobu pozostawania w łączności z Bogiem, ta książka jest właśnie dla Ciebie. Autor z jednej strony daje Ci narzędzia, a jednocześnie odpowiada na osobiste pragnienie głębi. Każdy znajdzie tu coś dla siebie.

Ojciec Chapman zdobył sobie wielkie uznanie prowadzonymi przez siebie rekolekcjami. Bez nich niewiele tylko listów, zebranych w tej książce, zostałoby zapewne napisane, gdyż ich autorzy i adresaci poznawali o. Johna najczęściej właśnie z tej okazji.

Powodzenia swego w tej dziedzinie nie zawdzięczał bynajmniej sztuce wymowy czy urokowi wygłaszanych konferencji. Najważniejszą rolę odegrało tu, jak się zdaje, jego głębokie zrozumienie, że każdy człowiek wymaga szczególnej uwagi i indywidualnego traktowania, że to, co pożyteczne dla jednego (a może nawet dla tego samego w jakimś wcześniejszym okresie), dla kogoś innego może okazać się nie tylko niepotrzebne, lecz wręcz zdecydowanie szkodliwe.

W jaki sposób jednak podejmować decyzję w takich sprawach? Odpowiedź przyszła szybko, gdy tylko znalazł się w Kościele katolickim, jak sam to pisze w trzy miesiące po swoim nawróceniu:

W kontemplacji zasadniczą rolę odgrywa łaska i to nie jako wsparcie naszych naturalnych zdolności, ale jako czysty dar, w którym „widzimy” prawdy, a nawet raczej spotykamy się z Bogiem, który się nam objawia, przez co doświadczamy czegoś, co przerasta nasze naturalne zdolności poznawcze i wyobrażenia.

W innym przypadku trudno mówić o prawdziwej kontemplacji i odróżnić ją od fałszywej. Zbyt silna rola czynnika naturalnego, ludzkiego może powodować uzurpację – mniemanie, że jest to kontemplacja, choć jest to jedynie nasza wizja wzmocniona przeżyciami.

Zapis rekolekcji wygłoszonych przez benedyktyna ojca Włodzimierza Zatorskiego na temat kontemplacji.

Żyjesz w hałasie i zabieganiu. Nie potrafisz w sobie odnaleźć ciszy. A może się jej boisz. W tym pośpiechu często słyszysz jedynie słowa, które do Ciebie nie trafiają. Potrzebujesz uciszyć serce.

Szansą jest dla Ciebie modlitwa Jezusowa, uświęcona wielowiekową tradycją. Jedno zdanie zaczerpnięte z Ewangelii. Ono pomoże Ci się odnaleźć. Zaczniesz słyszeć, rozumieć, czuć.

Wyrusz w tę podróż!

Modlitwa Jezusowa jest bardzo starą formą modlitwy. Trudno wskazać jej początek. Korzeni tej formy modlitwy należy szukać w zachęcie Pana Jezusa o tym, żeby zawsze się modlić i nie ustawać.

To wskazanie Chrystusa nie dawało spokoju wielu mnichom. Nie wiedzieli w jaki sposób jest możliwe spędzanie całego czasu na modlitwie. Nie rozumieli w pełni wypowiedzi Jezusa, dlatego bardzo różnie rozumiano to zalecenie. Było wiele prób rozwiązania tego problemu. Nie wszystkie spotkały się przychylną reakcją w Kościele. Wiele postaw zostało potępionych.

Nie ma tu miejsca na szczegółowe opracowanie tego zagadnienia. 

Ta szczególna pozycja ma przybliżyć wszystkim osobom charakter rekolekcji Oddychać Imieniem, jak i samą modlitwę Jezusową.

Czytając uważnie dzieło św. Hezychiusza od razu zwracamy uwagę na koncentrację na przeżyciach wewnętrznych. Cała wojna , jak i cała chwała i szczęście, koncentrują się w umyśle i w sercu. Nawet temat bliźniego pojawia się dość pobocznie.

Oczywiście nie oznacza to, że temat był nieistotny dla autora, jednak dzięki wysokiemu stopniowi ogólności w relacjach z bliźnimi oraz skupieniu się na walce wewnętrznej i modlitwie Jezusowej św. Hezychiusz osiągnął rzecz niezwykle trudną, gdyż napisał dzieło, które może być czytane z pożytkiem zarówno przez pustelników, mnichów mieszkających we wspólnocie, jak i ludzi świeckich.

Księga Pisma Świętego zaprasza, by ją ciągle na nowo zgłębiać i poznawać – od pierwszej do ostatniej strony. Tak książka pomoże ci rozpalić w sobie miłość do Pisma Świętego i pomoże je odczytywać we właściwy sposób.

Książka, którą oddajemy w ręce Czytelników, jest ostatnią pozycją napisaną przez Tomasza Mertona – w całości przez niego zaplanowaną i zredagowaną. Książka o modlitwie stała się w ten sposób jego swoistym testa­men­tem.

„Najważniejszą potrzebą naszych czasów – pisze Merton – jest wewnętrzna prawda ożywiana duchem kontemplacji”. Wyraża się ona w stałym ukierunkowaniu naszego życia na kontemplację, ta zaś uzyskuje swą głębię i siłę przez szczerą konfrontację naszej rze­czy­wistej kondycji duchowej z prze­ra­sta­jącą nas prawdą i miłością Boga.

Oddajemy do rąk Czytelników teksty autorstwa Pseudo-Antoniego Wielkiego i Izajasza Anachorety. Niniejszy tom to owoc rozpoczętego procesu całościowego, pierwszego w Polsce tłumaczenia Filokalii, antologiipism duchowych (IV – XV wiek) zredagowanej w XVIII w. przez św. Makarego z Koryntu i św. Nikodema Hagiorytę.

Tekst Pseudo-Antoniego to zbiór zasad przydatny dla człowieka, który ćwiczy się w cnocie i w filozofii. Całość ma formę zachęty, można ją ująć w takim zawołaniu: Nie zniechęcaj się niepowodzeniami, cel jest możliwy do osiągnięcia, walcz o cnotę, walcz o poznanie prawdziwej mądrości, wszystko jest w zasięgu twojej ręki. Możesz być pobożny i szczęśliwy.

Z kolei Izajasz Anachoreta skupia się głównie na zagadnieniu czujności. Na pierwszym miejscu staje tutaj praktyka straży umysłu, kontroli myśli.

Traktat O życiu kontemplacyjnym jest najbardziej znanym traktatem Pomeriusza.

W pierwszej księdze omówiłem istotę życia kontemplacyjnego, różnicę jaka zachodzi między nim a życiem czynnym oraz sposób w jaki – przy Bożej pomocy – wy moglibyście prowadzić życie kontemplacyjne. W księdze drugiej rozprawiałem o życiu czynnym. Z Bożą pomocą zostało tam pokazane: jaki pożytek przynosi religijne karcenie, na czym polega cnota cierpliwości, jak należy traktować dobra kościelne oraz co należy powiedzieć o duchowej wstrzemięźliwości...

Cenimy ludzi, którzy całkowicie poświęcają się wykonywanym zadaniom. Ile czasu i łaski potrzeba, aby cały człowiek poświęcił się modlitwie? To trudne pytanie i odpowiedź zawsze będzie inna, bo każdy człowiek jest inny. Prawdziwa modlitwa serca dzieje się nieustannie: modlitwa Jezusowa, powtarzana wiele razy w ciągu dnia, praktykowana spontanicznie w wolnych chwilach, wprowadza Boga w serce naszego życia, do samego centrum naszego człowieczeństwa.

"Chleb na pustyni"Thomasa Mertona to książka o psalmach, stanowią one bowiem najważniejszy zbiór poezji religijnej, jaki kiedykolwiek napisano. Psalmy to cudownie rozmnożony chleb, którym Chrystus karmi tych, co poszli za nim na pustkowie.

Autor stara się przedstawić powody dla których psalmy, mimo swej starożytności, powinny być uważane za jedną z najbardziej wartościowych form modlitwy dla ludzi wszystkich czasów.

Modlitwa Jezusowa, jak stwierdził rumuński pisarz N. Crainic (1889–1972), jest „sercem prawosławia”. Praktykują ją unici, łacinnicy są nią zainteresowani, nawet niektórzy anglikanie czy protestanci oddają się z zapałem tej metodzie. Ona jest naszym wspólnym dziedzictwem, czymś więcej niż przejawem prywatnej pobożności; wkracza bowiem i przenika sferę liturgii. Jej implikacje i możliwości zasługują na uważne rozważenie. Niech te karty natchną do jej praktykowania licznych Czytelników!

Książka Cisza i trwanie jest zapisem – czy też należałby raczej powiedzieć podaniem w pigułkach – nauki o medytacji o. Maina. Samo sformułowanie „nauka o medytacji” nie jest jednak tutaj zbyt trafne. Ojciec Main prowadzi nas do „trwania” w praktyce medytacji. Stale przy tym podkreśla, że ważniejsze jest regularne praktykowanie, niż rozprawianie o medytacji.

Bóg przychodzi w ciszy. Prorok Eliasz oczekiwał Go w burzy i wichurze a On przyszedł w lekkim powiewie. Mistrzowie duchowi uczą nas właśnie tego, jak szukać Boga w kontemplacji aby go odnaleźć. Nasza książka to swojego rodzaju przewodnik po trzech najważniejszych tradycjach medytacyjnych zachodniego chrześcijaństwa: benedyktyńskiej, karmelitańskiej i ignacjańskiej.

Wydawnictwo TYNIEC opublikowało jedną z książek św. Teofana, pt. "Droga do zbawienia", będącą pierwszym polskim przekładem jego dzieł. Zainteresowanie, jakie wzbudziła ta obszerna pozycja, zachęciło do tego, aby - w postaci mniejszej książeczki - opublikować kilka konferencji Teofana poświęconych modlitwie.

Filokalia to najważniejsza wschodniochrześcijańska antologia pism o modlitwie nieustannej. Obejmuje teksty starożytne i średniowieczne z obszaru kultury grecko-bizantyńskiej. Są one od kilku stuleci równie ważne także dla duchowości zachodniego chrześcijaństwa.

Dzieło to przeżywa nową falę zainteresowania. Wydaje się, że jego znajomość jest niemal konieczna do rozumienia ekumenicznej Tradycji Kościoła. Rozświetla ono najtrudniejsze zawiłości życia duchowego.

Formuła zwięzłych i trafnych tekstów powoduje zaś, że szybko można przejść od wiedzy o modlitwie do jej praktyki.

Niniejszy tom zawiera najbardziej uznany wybór Filokalii, dotyczący modlitwy Jezusowej, zwanej też modlitwą serca lub modlitwą nieustanną.

Medytacja chrześcijańska może być drogą do Boga. Może być miejscem spotkania z Tym, Którego człowiek szuka i pragnie. Może być przestrzenią, w której przybliżymy się do Najwyższego. Może być Jego odkryciem. Może być miejscem doświadczania Jego łaski. Może być momentem przemiany, nowego życia.

Książka może być pomocą zarówno dla tych, co już praktykują medytację, jak i zachętą dla innych, aby wejść na tę drogę. Bóg czeka nieustannie na każdego z nas. Medytacja chrześcijańska może być okazją i szansą, aby się do Niego zbliżyć.

Przedstawione refleksje, które nie są po prostu komentarzem, lecz raczej próbą refleksji wychodzącej z tekstu Katechizmu starającej się ten tekst zgłębić i rozwinąć,  z pewnością będą pomocne dla Czytelnika w jego osobistej drodze modlitwy.

Modlitwa jest bowiem wejściem w osobistą i żywą relację „z Bogiem żywym i prawdziwym”.

Z tej racji każdy musi sam odkryć własną drogę modlitwy, trzymając się drogowskazów, jakie nam zostawił jedyny Mistrz, Jezus Chrystus, wcielony Syn Boży.