Sztuka chrześcijańska

Publikacja przybliża Czytelnika do tajemniczej rzeczywistości, jaką jest ikona – znak obecności Boga pośród ludzi; do obrazu pochodzącego trochę z tego i nie z tego świata.

Aby namalować ikonę, twórca powinien być nie tylko artystą, ale i teologiem kontemplatykiem.

Autor ukazuje wielowiekowy dorobek chrześcijańskiej tradycji ikonograficznej, opierając się na źródłach biblijnych i hagiograficznych. Opowiada o rozmaitych typach ikon, ich symbolice, funkcji w liturgii prawosławnej i w osobistej pobożności, wspierając swą opowieść reprodukcjami najpiękniejszych dzieł. Odbywamy z nim podróż w czasie, kierując się geografią ikony: odwiedzamy m.in. klasztor św. Katarzyny na górze Synaj, górę Athos, Syrię, Egipt, Bałkany, Kretę, Konstantynopol.

Ale jest to też podróż duchowa, od tego, co widzialne, wyrażone za pomocą drewna i farb, do tego, co niewidzialne, do tego, w co wierzymy.

Fascynująca wyprawa w tajemniczy i mroczny świat bizantyjskich ikon. Tam, gdzie sztuka spotyka się z teologią, religia z polityką – tymi właśnie obszarami zajmuje się wybitny bizantolog, Nikodim Kondakow.

W swoim bogatym wywodzie autor szczegółowo opisuje technikę pisania ikon, genezę stylu bizantyjskiego malarstwa, jego uwarunkowania historyczne i polityczne.

Z perspektywy czasu można ponadto zauważyć, jak pisane w pierwszych dekadach XX wieku opus magnum Kondakowa ujmuje ikony z punktu widzenia chylącego się ku upadkowi, choć wciąż marzącego o potędze Imperium Rosyjskiego.

Miłość, radość, pokój, cierpliwość, dobroć i łaskawość, uprzejmość, wspaniałomyślność, opanowanie…

Wielu widzi w nich cechy dobrego człowieka. Cechy ze wszech miar pożądane. Święty Paweł natomiast twierdzi, że to owoce obecności i działania Ducha Świętego w nas. W Liście do Galatów znajdziemy ich dziewięć. Tradycja – za łacińską Wulgatą – wymienia dwanaście.

Dwanaście słów. Niektóre ważne i poważnie, inne mogą wydawać się nieco nieżyciowe.

Czym są owoce Ducha Świętego? Jak je rozumieć, jak w sobie rozwijać?

Poszukajmy odpowiedzi w zawsze głębokich myślach księdza Jana Twardowskiego.

Wdzięczność jest najbardziej religijnym uczuciem. Człowiek wdzięczny widzi, że wszystko dostaje. Widzi Stwórcę swojego życia, który wszystko mu daje. (Jan Twardowski)

Ksiądz Jan Twardowski zawsze za wszystko dziękował – Bogu i ludziom. Dziękował za „łatwe i trudne szczęście”, za to, co miłe i niemiłe. Dziękował za to, za co na ogół się nie dziękuje, bo bunt, pytanie „dlaczego właśnie ja?” przesłaniają wszystko.

Na niniejszą antologię, zatytułowaną Wdzięczność do końca, składają się wiersze oraz refleksje znane z innych publikacji Autora, a także trzynaście tekstów prozą publikowanych po raz pierwszy.

Znakomite kompendium wiedzy o ikonach!

Czym jest ikona? W potocznym rozumieniu świętym obrazem, czczonym w Kościele prawosławnym. Jednakże dla samych wyznawców ikona jest czymś więcej niż tylko obrazem.

Dla nich ikona jest ściśle związana z obecnością Boga. Już w 692 roku sobór ekumeniczny w Konstantynopolu poparł ideę przedstawiania Boga i osób boskich w postaci ikon. Na soborze ogłoszono także dogmat o czci ikon.

Pragnę, aby Twoja ikona, Matko Boga, nieustannie odbijała się w zwierciadle duszy, oraz aby zachowała ja w czystości aż do końca wieków. Podnieś tych, którzy są przyciśnięci do ziemi i daj nadzieję tym, którzy czczą i naśladują wieczny wzorzec piękna [Pseud-Dionizy Aeropagita]

Przepięknie wydana pozycja prezentowa, zawierająca 31 rozważań o Matce Bożej znakomitych autorów chrześcijańskich, ilustrowanych ikonami s. Marie-Paul Farran, benedyktynki z klasztoru na Górze Oliwnej w Jerozolimie. Każde rozważanie uzupełnione jest odpowiednim fragmentem z Pisma Świętego oraz modlitwą do Matki Bożej.

Wiersze najbardziej popularnego polskiego księdza-poety to swoisty pamiętnik autora, ale i forma rozmowy z kimś bliskim o sprawach ważnych.

Do tomiku z wierszami księdza Jana dołączona jest płyta z archiwalnymi nagraniami wierszy w interpretacji samego ks. Twardowskiego oraz Mistrza Mowy Polskiej Krzysztofa Kolbergera.

Wiersze najbardziej popularnego polskiego księdza-poety to swoisty pamiętnik autora, ale i forma rozmowy z kimś bliskim o sprawach ważnych.

Do tomiku z wierszami księdza Jana dołączona jest płyta z archiwalnymi nagraniami wierszy w interpretacji samego ks. Twardowskiego oraz Mistrza Mowy Polskiej Krzysztofa Kolbergera.

Wiersze zebrane w tomie Bogu się mówi – TAK traktują o różnych stanach i nastrojach człowieka, nie zawsze łatwych i radosnych. Jan Twardowski, ksiądz, poeta, a przy tym znakomity psycholog, słowami wierszy próbował odnaleźć i wskazać sens tego, co trudne.

Do dziś prowadzi czytelników od smutku do uśmiechu, od zagubienia do odnalezienia siebie i sensu życia, od niewiary do wiary. Wiary, która jest zaufaniem Bogu.

Świeca, krzyż, ryba, winny krzew, spojrzenie w niebo, składanie rąk - symbole niegdyś czytelne i oczywiste, dziś zagubiły swoje znaczenie. Dlatego wiele interpretacji może nas zaskoczyć, gdy poznamy pierwotne znaczenie danego symbolu. 

Muza chrześcijańska prezentuje zbiór greckiej poezji patrystycznej, wczesnobizantyjskiej oraz późniejszej. Wybrane utwory to przede wszystkim modlitwy, homilie i hymny liturgiczne, zarówno ortodoksyjne, jak i heretyckie. Nawiązują do tekstów biblijnych, klasycznej literatury greckiej bądź wykorzystują barwny język gnozy.

Biblia. Nowy Testament. Ilustrowany mozaikami z bazyliki św. Marka w Wenecji zawiera w polskiej edycji tekst Nowego Testamentu, przytoczony za V wydaniem Biblii Tysiąclecia (Pallottinum, Poznań 2003). Towarzyszą jej objaśnienia do Ewangelii, Dziejów Apostolskich, Listów i Apokalipsy św. Jana, a także opisy prezentowanych obrazów.

Biblia to nie tylko najsłynniejsza księga świata, ale również jedno z najczęściej ilustrowanych dzieł, które od wieków z wielką siłą oddziałuje na wyobraźnię artystów. Prezentowany tom zawiera reprodukcje obrazów największych mistrzów, takich jak np.: Buonarroti, Van Gogh, Chagall, da Vinci, Caravaggio. Czytelnik odnajdzie tu historię Biblii oraz opowieści poświęcone najważniejszym postaciom i wydarzeniom z kart Pisma Świętego. Wątki przedstawiane są zgodnie z porządkiem ksiąg, które składają się na Stary i Nowy Testament: od Księgi Rodzaju po Apokalipsę. Śledząc biblijne dzieje od stworzenia świata do Zmartwychwstania, czytelnik zatapia się w pasjonującą wędrówkę w poszukiwaniu korzeni naszej kultury.

Cierpliwość Boga jest – po tomach Uczę się chodzić, Gwiazdy w filiżance, Zupełnie inaczej, Wstęp wolny, Ziemia niebieska, Dotyk źrenicy, Śmiech i płacz oraz Błękit – dziewiątym zbiorem poetyckim autora - ks. Jerzego Szymika.

To dziesiąty tom poetycki księdza Jerzego Szymika, poety teologa.
Jest to książka niezwykła: głęboko osobista i przejmująca, w niepowtarzalny sposób łącząca lirykę i świadectwo.

Ten przepiękny album to opowieść o narodzeniu, życiu, męce, śmierci, zmartwychwstaniu i niebieskiej chwale Chrystusa. Opowieść szczególna, bo osnuta na wybitnych dziełach sztuki malarskiej. Wspaniałe płótna nie tylko słynnych artystów, ale także tych „pomniejszych”, których prace wyróżniają się oryginalnością i pięknem, podążają za ewangeliczną narracją i ukazują ją w obrazach różnych epok, technik i stylów. Od fresków z wczesnego średniowiecza przez bizantyjskie akcenty Duccia di Buoninsegna, elegancję scen Giotta, burzliwe wizje El Greca, równowagę kompozycji malarstwa włoskiego renesansu czy perspektywy „ekspresjonistyczne” i groteskowe Hieronymusa Boscha i Matthiasa Grünewalda po akademicką stateczność twórców XIX w.

Z szóstki dzieci Giotta dwoje najstarszych miało na imiona Franciszek i Klara. Ten fakt pokazuje, jak silna relacja duchowa i artystyczna wiązała postać biedaczyny z Asyżu z jednym z najwybitniejszych malarzy włoskiego średniowiecza.

Album nie tylko prezentuje wszystkie najważniejsze prace Giotta namalowane we Włoszech, reprodukowane tu w olśniewającej jakości. Jego ogromną zaletą są przystępnie napisane przez wybitnych specjalistów eseje, przypominające nam nie tylko biografię św. Franciszka, ale i rysujące dynamiczny proces rozwoju zakonu i przemian w Kościele owych czasów, relacji zakonu ze stolicą Piotrową, związków z mecenasami należącymi do najwyższych warstw społecznych czy ówczesne spory teologiczne.

Sercem albumu pozostają jednak reprodukcje, warte długich godzin medytacji.

Książka omawia poglądy św. Hildegardy z Bingen na temat znaczenia śpiewu w życiu chrześcijan, wpływu muzyki na duszę człowieka, alegorycznego sensu śpiewu, odczytywanego jako droga duchowa człowieka po wygnaniu z raju, wreszcie roli muzyki w stwórczym zamyśle Boga i w dziele zbawienia. Św. Hildegarda z Bingen Doktor Kościoła (1098–1179), była wizjonerką, której twórczość pisarska i poetycko-muzyczna stała się w ostatnich dziesięcioleciach fascynującym obiektem badań. Książka uzupełniona jest o kilka listów benedyktynki.

Teksty piszę zwykle w leśnej chatce. Są w nich wspomnienia, refleksje, opisy malowanych ikon, także otaczającej mnie przyrody. Próbowałem zapisać tak ważną tutaj ciszę, jeśli ciszę można zapisać. Może lepiej udało się to Zbyszkowi w jego fotografiach. Ukazują one przemijanie i trwanie, czas znaczony porami roku. (Michał Płoski)

Michał Płoski – z wykształcenia prawnik, pracował jako bibliotekarz, internowany w stanie wojennym; od 1988 r. maluje ikony; autor książek „Notatki z pustelni” i „Suche liście”; publikuje m.in. w „Więzi”.

Nowy leksykon sztuki chrześcijańskiej wykracza swoją zawartością poza tradycyjne wydawnictwa tego typu: oprócz  haseł poświęconych ikonografii oraz objaśnieniom terminów z zakresu architektury, sztuk plastycznych i rzemiosła artystycznego zawiera również syntetyczne omówienia sztuki różnych epok, kontynentów i miast, dziedzictwa artystycznego tych wspólnot zakonnych i zgromadzeń, które poprzez swoją działalność odcisnęły znaczące piętno na rozwoju sztuki i architektury nie tylko europejskiej, a także hasła dotyczące bardziej szczegółowych, a niezwykle ważnych zagadnień, jak np. proces kształtowania się bazyliki chrześcijańskiej, sztuka reformy katolickiej i protestanckiej, początki i rozwój paleografii oraz archeologii chrześcijańskiej czy problemy związane z konserwacją i przystosowaniem liturgicznym świątyń.

Rozważając tajemnice różańcowe, nie angażujemy tylko umysłu czy warg! W tej refleksji uczestniczyć muszą także nasze serca i nasze oczy. Tylko wówczas zostaniemy poprowadzeni w głąb tajemnicy, wejdziemy w bezpośredni kontakt z tym Bogiem, który czyni każdego z nas żywą ikoną swojej miłości. s. Marie-Paul Farran [ze Wstępu]

Losy tej kobiety stały się w naszym pokoleniu fascynującym przykładem ludzkiego poszukiwania i bycia poszukiwanym. Zanim "panna doktor" wyszeptała pewnego świtu: To jest prawda, przeszła długą drogę zaglądania za zasłony zjawisk tego świata. Kiedy jako siostra karmelitanka za kratą wagonu w drodze do Auschwitz recytowała ostatnie psalmy swego życia, wiedziała już o cenie swojego wyboru... Dzisiaj próbujemy razem z nią rachować ziarna prawdy o sobie, o naszym wieku, o bycie nieskończonym i wiecznym, dodajemy też tajemniczy znak: a Cruce. Powoli zbliżamy się do jedności, do Jedynego. ks. Henryk Romanik