Życie duchowe

Kim jest Duch Święty? Jaka jest Jego natura? Co to znaczy, że jest równy Ojcu i Synowi i jaka jest Jego specyficzna misja?

Te pytania były żywo dyskutowane w IV wieku, gdy pojawiało się wiele herezji i błędów w odniesieniu do Trzeciej Osoby Trójcy Świętej.

Dydym z Aleksandrii uporządkował wówczas te zagadnienia w dziele, które oddajemy do rąk współczesnym czytelnikom spragnionym rzetelnej i jednocześnie prostej nauki opartej na lekturze Pisma Świętego.

W czasie pobytu na pustyni walki duchowe, toczone przez Ewagriusza, nie tylko nie ustały, ale wręcz przeciwnie, nasiliły się. Pisze Palladiusz:

Pewnego razu demony tak bardzo doświadczały go pokusą nieczystości, że – jak nam [później] powiedział – przyszła mu do serca myśl: „Bóg mnie opuścił”; i całą noc spędził na modlitwie stojąc w cysternie z wodą, nagi, w środku zimy, aż jego ciało stało się twarde jak kamień. Innym razem gnębił go duch bluźnierstwa i spędził czterdzieści dni bez wchodzenia pod dach celi, aż całe ciało pokryło się robactwem niczym nierozumne zwierzę.

Ewagriusz doszedł do wniosku, że w przypadku mnichów główna walka toczy się w myślach człowieka, w sferze mniej lub bardziej niezaspokojonych pragnień czy ambicji. Problem nie leży w samych grzechach, ale w pierwszym rzędzie w walce o wyeliminowanie demonicznych podszeptów, myśli (gr. logismoí), które prowadzą do niegodziwych czynów.

Pisząc o gniewie, jednej z ośmiu logismoi  dręczących rodzaj ludzki, Ewagriusz posługuje się metaforą szczególną, porównując działanie pod wpływem gniewu do wyczynów człowieka odurzonego winem. Dla znających Pismo Święte ta metafora ma szczególne konotacje: w Dziejach Apostolskich Apostołowie przemawiający pod wpływem Ducha Świętego przez niektórych byli podejrzewani o upicie się młodym winem (por. Dz 2,13–14).

W naszym przypadku jednak człowiek nie działa pod wpływem Ducha Świętego, ale ducha złego i w związku z tym jego dzieła nie są duchowe, ale szatańskie. Żadna bowiem inna wada nie czyni z człowieka [umysłu] demona tak, jak gniew.

Jan Klimak miał posiadać wyjątkowe wykształcenie i wiedzę. Pozostawił po sobie niezwykłe dzieło, Drabinę raju, które jest zarysem drogi do świętości. Napisał je na prośbę przełożonego sąsiedniego monasteru z Raithau.

W swojej pisarskiej i teologicznej koncepcji odwołuje się do wizji Jakuba, który uciekając przed Ezawem, zasnął w drodze: We śnie ujrzał drabinę opartą na ziemi, sięgającą swym wierzchołkiem nieba, oraz aniołów Bożych, którzy się wspinali i schodzili po niej na dół (Rdz 28,12).

Do tego zdarzenia nawiązuje Jezus w rozmowie z Natanaelem: Zobaczysz jeszcze więcej niż to (…). Ujrzycie niebiosa otwarte i aniołów Bożych wstępujących i zstępujących nad Syna Człowieczego (J 1,50–51).

Drabina staje się dla pisarza obrazem zstępowania Boga ku człowiekowi, a przede wszystkim wędrówki człowieka ku Bogu, która przypomina wspinanie się po trzydziestu szczeblach. Stanowią one literacką metaforę, ale też oddają osobiste doświadczenie duchowe autora, który przez czterdzieści lat prowadził życie pustelnicze

Celem Katechizmu Życia Duchowego kardynała Roberta Saraha jest skromne towarzyszenie tym wszystkim, którym leży na sercu to, by na Bożą miłość odpowiedzieć całym życiem, szczęśliwym i owocnym, jakie rozkwitnie w wiecznym szczęściu kontemplowania Boga.

Książka powstała z pragnienia, by nieść im pomoc w wewnętrznej duchowej wspinaczce, prowadzącej do radości spotkania, które przemienia życie.

Te słowa płyną z trwania sercem przy Ewangelii i Osobie Jezusa Chrystusa, z pragnieniem, by czytelnik także odkrył owo trwanie serce przy sercu, pomagając mu wejść we własne wnętrze, w miejsce obecności Boga, i czyniąc konkretnym jego trud nawrócenia przez wskazanie, jaką drogą iść i jakich konkretnych środków użyć, żeby na nowo postawić Boga w samym środku naszych najistotniejszych dążeń.

„Uznałem, że zmierzch Boga w naszych postmodernistycznych społeczeństwach, kryzys podstawowych wartości ludzkich i moralnych oraz jego reperkusje nawet w Kościele, gdzie widać zamęt wokół prawdy objawionej przez Boga, utratę autentycznego zmysłu liturgii i podważenie tożsamości kapłańskiej, domagają się usilnie, by wszystkim wiernym zaproponować prawdziwy katechizm życia duchowego.

Ksieni Cecylia daje nam genialnie prosty wykład, stanowiący zakończenie jej książki: rozdział zatytułowany Liturgia jest tylko jedna.

To jest wewnętrzna „liturgia” w Trójcy Świętej, uwielbienie składane Ojcu przez Syna, a człowiekowi dana jest łaska udziału w tym uwielbieniu. Program na całe życie modlitwy i na całe życie wynikającego z niej działania; i przyczyna konieczności tego, żeby modlitwa i działanie były zgodne.

Nie będziemy tu oczywiście streszczać całej książki.

Oprócz teologicznej podstawy są w niej zawarte świetne uwagi praktyczne, płynące nie tylko z tradycji, ale także najwyraźniej z długiego doświadczenia dróg modlitwy tak we własnej duszy, jak i we wspólnocie. Widać w tych radach troskę o unikanie wszelkiego subiektywizmu i wszelkiej przesady; słynny umiar benedyktyński wyraża się w szukaniu drogi najprostszej, ale także najbardziej zgodnej z prowadzeniem Bożym, choćby to było przez ciemną dolinę.

Eucharystia nie ma być źródłem wzruszeń, ale źródłem łaski; sakrament pokuty nie jest po to, żeby się zajmować jak najstarannniej własnym ja, ale po to, żeby otrzymać przebaczenie.

Modlitwa to życie, a życie ma mnóstwo form i przejawów, i nie można go zamykać raz na zawsze w jakimś systemie.

Trzecia część "Maryja Niepokalana. Matka Boga i Matka nasza" - dzieła księdza Dolindo Ruotolo. 

Pisma księdza Dolindo są doskonałą pomocą w odrywaniu tajemnic Maryi Niepokalanej, aby każdy mógł coraz lepiej Ją poznawać i kochać, przekształcając swoje serce do coraz czystszej miłości Jezusa.

Świat potrzebuje zmartwychwstania, świat musi się podnieść w jaśniejącym świetle nadprzyrodzoności, świat potrzebuje pełni Ducha Świętego, którego tak bardzo mu brakuje.

Przyjdź, o Maryjo, otoczona chwałą w niebie w Twym nieskalanym ciele, w blasku Twego dziewictwa; przyjdź, o Królowo nieba i ziemi, i uchroń nas przed grożącym nam upadkiem. Dałaś nam swój różaniec jako ostateczny ratunek, niech więc on nas wybawi. (…)

Czy wiara staje się obecnie kwestią wyłącznie prywatną? W jaki sposób Kościół może podejmować dialog ze światem? Jak rozwój współczesnej psychologii wpływa na naszą duchowość?

Kryzys w Kościele staje się coraz bardziej widoczny. Wielu szuka przyczyn takiego stanu w aferach obyczajowych czy problemach w sprawowaniu władzy przez kościelnych hierarchów. Czy to jednak prawdziwy powód osłabienia Kościoła?

Ojciec Jan Paweł Strumiłowski, teolog i wykładowca, wskazuje na głębsze przyczyny widocznych już zmian. W swojej książce analizuje rzeczywiste okoliczności kryzysu Kościoła, które jednoznacznie świadczą o tym, iż za wszelką cenę staramy się Kościół dostosować do zasad „tego świata”.

Książka „15 Dni z Pauliną Jaricot” jest zaproszeniem do poznania głównych rysów duchowości Pauliny Jaricot i modlitewnym zamyśleniem nad każdym z nich.

Paulina Jaricot (1799-1862) – urodziła się w rodzinie bogatego przemysłowca z Lyonu. Po nawróceniu w 17. roku życia poświęciła się bez reszty służbie Kościołowi. Jej wielkim pragnieniem było krzewienie wiary w kręgach prostego ludu zarówno we własnym kraju, wyniszczonym religijnie i moralnie przez rewolucję francuską, jak również na terenach misyjnych.

Założyła Dzieło Rozkrzewiania Wiary, aby duchowo i materialnie wspierać misje, a następnie Stowarzyszenie Żywego Różańca, które już w momencie jej śmierci liczyło około 3 milionów członków. Tajemnicą skuteczności apostolskiej Pauliny było całkowite zanurzenie w Chrystusie, a Jego obecność w Eucharystii była dla niej źródłem siły w licznych życiowych przeciwnościach.

Wszystko, czym jesteś, zawdzięczasz obecności Jezusa w sobie! – Paulina Jaricot, założycielka Żywego Różańca i Dzieła Rozkrzewiania Wiary, żyła świadomością tej niezwykłej łaski.

Myśli jej autorstwa niech będą dla nas życiową inspiracją – by nie zmarnować ani jednego dnia!

„Paulina «przez swoją wiarę, ufność, siłę duszy, delikatność i spokojne przyjęcie wszystkich krzyży» (…) okazała się prawdziwym uczniem Chrystusa. W celu dalszego prowadzenia dzieła – rozpoczętego przez nią dla rozszerzania Ewangelii aż po krańce ziemi – zachęcam katolików Francji, aby lepiej poznali to wyjątkowe powołanie. (…) Ukazanie tej postaci – bardzo wcześnie okazującej niebywałą wolę działania – winno pobudzać miłość Eucharystii, życie modlitwy i działalność misyjną całego Kościoła”

– Święty Jan Paweł II –

Charles J. Chaput OFMCap, emerytowany arcybiskup Filadelfii, w książce „Za co Warto Umierać Myśli o Tym Dla Czego Warto Żyć” zabiera nas w intelektualną podróż pełną wyzwań, przed którymi – podobnie jak przed śmiercią – nie sposób uciec.

Z właściwą sobie mądrością i szczerością, stawia przed Czytelnikiem najważniejsze pytania: po co jesteśmy? dla czego warto żyć? Czy choćby to tytułowe: za co warto umierać?

Nie odpowiada, jak to ma już w zwyczaju, wprost. Niczego nie podaje nam jak kelner na tacy.

Chciałbym żebyśmy popatrzyli na cztery rady, które św. Benedykt daje w swojej Regule odnośnie do modlitwy.

Jak pamiętamy, w samej Regule trudno jest odnaleźć jakiś szerszy traktat dotyczący życia duchowego czy czytania Pisma Świętego, ponieważ pod jej koniec św. Benedykt odsyła do tekstów, w których te zagadnienia są szczegółowo omówione, a ma on na myśli przede wszystkim pisma św. Jana Kasjana.

Jednak w samej Regule, mocno zależnej od wpływów pism Kasjanowych, można również odnaleźć rady, które także i sam święty Benedykt nam daje i tym radom warto się przyjrzeć.

Skoro mamy często znajdować czas na modlitwę, to w naszym rachunku sumienia, który robimy codziennie, warto sobie zadawać pytanie, który czas mogę na modlitwę poświęcić?

Benedyktyński klasztor w Fontgombault. Zobacz, jaki jest na co dzień – zdaje się mówić Nicolas Diat.

„Och, nie wydarzy się nic spektakularnego – pisze. – Ale rozgorzeją nasze serca. Odczujemy delikatny powiew tajemniczej łaski. Popatrzymy na światło przenikające kościół opactwa, drzewa w sadach tańczące na wietrze, mnichów idących w oddali, ku wzgórzom. Gregoriańskie nuty wzbiją się na mistyczne wyżyny. Będziemy znów dziećmi zachwyconymi wspaniałymi procesjami. I będziemy milczeć. I ujrzymy piękny, wspaniały, łagodny uśmiech mnichów”.

Tymi słowami Nicolas Diat otwiera Wielkie szczęście. Ta bardzo obrazowa opowieść, chwilami intymna. Jest zaproszeniem do radości doskonałej, do odkrywania życia, jakiego nie znamy.

Jeśli pośród codziennej aktywności szukasz prostego sposobu pozostawania w łączności z Bogiem, ta książka jest właśnie dla Ciebie. Autor z jednej strony daje Ci narzędzia, a jednocześnie odpowiada na osobiste pragnienie głębi. Każdy znajdzie tu coś dla siebie.

Ojciec Chapman zdobył sobie wielkie uznanie prowadzonymi przez siebie rekolekcjami. Bez nich niewiele tylko listów, zebranych w tej książce, zostałoby zapewne napisane, gdyż ich autorzy i adresaci poznawali o. Johna najczęściej właśnie z tej okazji.

Powodzenia swego w tej dziedzinie nie zawdzięczał bynajmniej sztuce wymowy czy urokowi wygłaszanych konferencji. Najważniejszą rolę odegrało tu, jak się zdaje, jego głębokie zrozumienie, że każdy człowiek wymaga szczególnej uwagi i indywidualnego traktowania, że to, co pożyteczne dla jednego (a może nawet dla tego samego w jakimś wcześniejszym okresie), dla kogoś innego może okazać się nie tylko niepotrzebne, lecz wręcz zdecydowanie szkodliwe.

W jaki sposób jednak podejmować decyzję w takich sprawach? Odpowiedź przyszła szybko, gdy tylko znalazł się w Kościele katolickim, jak sam to pisze w trzy miesiące po swoim nawróceniu:

Druga część dzieła księdza Dolindo Ruotolo "Maryja Niepokalana. Matka Boga i Matka nasza". Najwspanialsze dzieło mariologiczne XX w., perła chrześcijańskiej duchowości.

Pisma księdza Dolindo są doskonałą pomocą w odrywaniu tajemnic Maryi Niepokalanej, aby każdy mógł coraz lepiej Ją poznawać i kochać, przekształcając swoje serce do coraz czystszej miłości Jezusa.

W uroczystość Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, 8 grudnia 1964 r., 82-letni ks. Dolindo Ruotolo zaczął pisać dzieło swego życia, trzytomowy traktat pt. Maryja Niepokalana. Matka Boga i Matka nasza. Praca nad tysiącem stron tekstu zajęła ks. Dolindo prawie pięć lat.

Zanim jednak zaczął pisanie, kapłan zapytał Maryję: „Chcesz, żebym napisał duszom o Tobie?”. „Napisz z miłości do Mnie” – odpowiedziała Matka Boża.

Natychmiast zaczął doświadczać pokus ze strony przeciwnika: „Nie możesz napisać tego dzieła! Dlatego zarzuć je, ponieważ ja i tak mogę cię powstrzymać, używając do tego pułapek i siły”. Ks. Dolindo czuł obawy związane ze starością, zmęczeniem i chorobami.

Pokusy trwały, aż wreszcie 10 grudnia nastąpił przełom: „Wielkie światło zalało moją duszę, a ja wypalałem się z miłości do Maryi i płakałem, pisząc kolejne strony wprowadzenia. Maryja była w moim umyśle jakby lśniącym światłem otoczonym blaskiem wszystkich świętych, a ja rozmyślałem o Jej trwaniu w odwiecznym zamyśle Boga. To był dzień miłosnego zjednoczenia z Maryją”.

Drugi Sobór Watykański przypomniał, że do świętości powołani są wszyscy nie tylko osoby konsekrowane, ale także świeccy. Każdy człowiek, mniej lub bardziej świadomie, szuka Boga, nie wiedząc, że to Bóg pierwszy go woła i prowadzi.

Święty Benedykt z Nursji proponuje, aby z całą świadomością i zdecydowaniem podjąć to zasadnicze dążenie i uczynić z niego program życia.

Kandydatom zgłaszającym się do klasztoru stawia w swej Regule tylko jedno pytanie: Czy prawdziwie szukają Boga?

W książeczce, którą oddajemy w ręce czytelników Wil Dekrse oblat opactwa św. Willibrorda w Doetinchem w Holandii pokazuje, jak cenne mogą być wskazania Reguły w życiu świeckiego chrześcijanina.

Skąd tytuł Osiem rodzajów złego życia? Osiem duchów zła, czyli osiem złych decyzji, to wspomniany klucz, który prowadzi nas do poznania korzeni wad, które dewastują nasze życie; jednocześnie stanowią o tym kim jesteśmy wobec samych siebie i innych.

Ewagriusz z Pontu opisał je bardzo dokładnie, i był szczery do bólu. W niniejszym wyborze umieściłem fragmenty ze współczesnych opracowań, które starają się wytłumaczyć skomplikowany system, powiedziałbym wręcz, naczyń połączonych, jakimi są duchy zła.

Jednak nie jest to tylko opis, ale idąc za przykładem Ojców Pustyni, w pierwszym rzędzie zostaje przedstawiona diagnoza choroby i w następnej kolejności kilka rad, jak rozwiązać trudną sytuację, a na przyszłość zastosować środki profilaktyczne.

W kontemplacji zasadniczą rolę odgrywa łaska i to nie jako wsparcie naszych naturalnych zdolności, ale jako czysty dar, w którym „widzimy” prawdy, a nawet raczej spotykamy się z Bogiem, który się nam objawia, przez co doświadczamy czegoś, co przerasta nasze naturalne zdolności poznawcze i wyobrażenia.

W innym przypadku trudno mówić o prawdziwej kontemplacji i odróżnić ją od fałszywej. Zbyt silna rola czynnika naturalnego, ludzkiego może powodować uzurpację – mniemanie, że jest to kontemplacja, choć jest to jedynie nasza wizja wzmocniona przeżyciami.

Zapis rekolekcji wygłoszonych przez benedyktyna ojca Włodzimierza Zatorskiego na temat kontemplacji.

Jedną z najświętszych w klasztorze benedyktyńskim praktyk jest lectio divina – modlitewne czytanie słowa Bożego. Określam ją w taki lakoniczny sposób, jednak ciężar i potencjał lectio są niezmierzone. Wyobraźmy sobie, że mamy okazję porozmawiać z kimś niezwykle potężnym. Jak w takiej sytuacji będziemy się zachowywać? Oczywiście chcielibyśmy „z pokorą i szacunkiem”. A jeśli naszym rozmówcą jest sam Bóg? Co wtedy?

W praktyce wiemy, że różnie bywa. Czasem mamy dużo sił i ochoty, jesteśmy otwarci i pojętni, czytanie Pisma Świętego cieszy nas jak nic innego na świecie, daje dużo światła i pokoju. Obok tych, nielicznych przecież, chwil bardzo często naszym udziałem jest zgoła odmienny stan.

W najlepszym przypadku jest zwyczajnie – bez uniesień, ale i bez trudu, po prostu czytamy i mniej więcej rozumiemy, co Autor miał na myśli; ale bywają i chwile, w których jest nam naprawdę trudno wytrwać nad otwartą Księgą i wszystko w nas krzyczy, że powinniśmy ją zamknąć i wreszcie zrobić coś konkretnego. Czasem przysypiamy, bądź to, co właśnie przeczytaliśmy, budzi nasz głęboki sprzeciw.