Tyniec - Wydawnictwo Benedyktynów

Publikacja Nad księgami opata Jana o naśladowaniu Chrystusa zawiera tekst O naśladowaniu Chrystusa oraz komentarz s. Małgorzaty Borkowskiej OSB.

W historii chrześcijaństwa mamy kilka dzieł literackich, które pochodzą ze środowisk monastycznych, czytane są powszechnie do dzisiaj, i szczególnie silnie wpłynęły na ukształtowanie się naszej duchowości, gdyż dały wyraz ludzkiej tęsknocie za Bogiem.

Najstarsze z nich to Księga starców i narosła wokół niej literatura egipskiej pustyni. Dalej, Wyznania św. Augustyna; zaliczam je do literatury monastycznej, gdyż autor był wedle ówczesnych pojęć mnichem, chociaż w mieście; założył nawet wspólnotę, napisał dla niej regułę, i jak większość Ojców Kościoła został biskupem z mnicha właśnie.

Następna jest Reguła św. Benedykta; jej nauka, ale przede wszystkim jej praktyka w niezliczonych wspólnotach, kształtowała życie chrześcijańskie (jak pisze Rowan Williams) przez sam fakt, że ukształtowała mnóstwo osobowości, które z kolei kształtowały społeczeństwo. Czwarta jest księga O naśladowaniu Chrystusa.

Najwcześniejsze rękopiśmienne kopie Naśladowania pochodzą z Włoch i oczywiście nie są przez kopistów wyraźnie datowane. Ponieważ jednak cechy pisma i szczegóły wykonania pozwalają datować średniowieczne rękopisy z dużą dokładnością, jest pewne, że najstarsza zachowana kopia (podkreślmy: kopia już, nie pierwopis autorski), sporządzona w Vercelli i tam do dziś przechowywana, powstała między rokiem 1280 a 1330. Nie później. Otóż nawet koniec tego przedziału czasowego to jeszcze równe pół wieku przed przyjściem na świat Tomasza a Kempis (1380-1471), któremu na północny wschód od Alp przypisuje się do dzisiaj autorstwo tej księgi; a blisko sto lat przed jego dojrzałą działalnością pisarską.

Z wielką radością oddajemy w ręce Czytelników tom 100. serii Źródła Monastyczne: Reguły (De institutis coenobiorum) świętego Jana Kasjana.

Dzieło, które czytelnik bierze do ręki, ma swoje wyjątkowe miejsce w literaturze ascetycznej. Ten obszerny traktat powstały w południowej Galii w latach 420–424 kształtował zachodnią myśl monastyczną przez długie lata, między innymi wywarł wpływ na dwa najważniejsze teksty łacińskiej normatywy  klasztornej: Regułę Mistrza oraz Regułę św. Benedykta.

Książeczka niniejsza została napisana jako pomoc do adoracji Najświętszego Sakramentu zarówno dla osób, które dysponują niewielką ilością czasu w ciągu dnia, jak i dla tych, które z Jezusem obecnym w Ciele i Krwi będą przebywać duchem i ciałem przez godzinę czy półtorej godziny, jak to czynił św. ojciec Pio po Mszy św. 

Książeczka służyć może i do osobistego trwania na modlitwie z Jezusem-Hostią Najświętszą, i do prowadzenia po Mszy św. we wspólnocie modlitw sakramentalnego zjednoczenia z Jezusem jako Oblubieńcem i Głową Mistycznego Ciała.

Świadomość przebywania z Tym, który nas kocha i pragnie być kochany, niech prowadzi nas do spotkania z Jezusem w przestrzeni sakralnej ciszy świątyni, jak i w przestrzeni wspólnoty osób zakochanych w Jezusie-Oblubieńcu.

„Księga Starców” (Gerontikon) to najstarszy zbiór nauk wczesnych monastycznych „ojców”, pierwsza zachowana próba spisania mądrości pustyni.

W czasie jej spisywania mądrość ta mogła sobie liczyć około stu lat, więc było to dwa lub trzy pokolenia doświadczeń. I już wtedy była na tym poziomie znajomości praw rządzących życiem duchowym i ludzką psychiką, na którym trwa nadal. Jakiś pustelnik, może mnich wędrowny, postanowił sobie, że zamiast chodzenia jak dotąd do ojców po słowo, lepiej będzie mieć ich nauki dostępne i powielone na piśmie, więc on je spisze.

Czytelnik dostaje do ręki zapis konferencji wygłaszanych w klasztorze w Żarnowcu w latach 2018–2021 przez s. Małgorzatę Borkowską i następnie spisanych. Stąd nieco gawędziarski charakter tej książki. Jest ona mimo to częścią większego cyklu komentującego najważniejsze dzieła literatury monastycznej, które miały szczególny wpływ tak na rozwój życia zakonnego w chrześcijaństwie, jak i na kulturę chrześcijańską w ogóle. Są to, w chronologicznym porządku powstawania: Księga Starców, Reguła św. Benedykta i księga O naśladowaniu Chrystusa. Jeśli dodamy Wyznania św. Augustyna, otrzymamy właściwie komplet najsłynniejszych w Kościele zapisów odwiecznej tęsknoty ludzkiej do Boga.

Zbiór listów św. Hieronima zawiera 154 pisma, które powstały w latach 374-419, to znaczy od czasu jego przybycia do Antiochii Syryjskiej (po opuszczeniu mniszej wspólnoty w Akwilei, a przed udaniem się na pustynię Chalkis) aż do końca życia.

Są one niewątpliwie tak ważne, iż należy je umieścić zaraz po jego największym dziele - po tłumaczeniu Pisma Świętego na język łaciński - po Wulgacie. Powodem takiego znaczenia są przede wszystkim zagadnienia, które listy poruszają, oraz wykwintny, pełen krasomówczego piękna styl pisarski autora.

Listy zajmują cenne miejsce w twórczości piśmienniczej św. Hiero­nima. On sam miał tego świadomość, skoro umieścił je w wykazie swej twórczości pisarskiej. Zbiór Hieronimowych listów zawiera 154 pisma, które powstały w latach 374-419, to znaczy od czasu jego przybycia do Antiochii Syryjskiej (po opuszczeniu mniszej wspólnoty w Akwilei, a przed udaniem się na pustynię Chalkis) aż do końca życia.

Dla Diadocha modlitwa i asceza są zewnętrznymi przejawami istniejącej wewnątrz relacji między Bogiem a człowiekiem. Zaznacza on jednak, że nie jest czymś właściwym określanie jakości tej relacji na podstawie zewnętrznych przejawów. 

Dlatego właśnie podkreśla, że to pokora najbardziej pomaga w osiągnięciu zdrowej bezinteresowności, bo prowadzi do zapomnienia o własnym sukcesie i postępie, co z kolei umożliwia to, aby modlić się jak należy, według własnego stanu.

Kiedy jednak ktoś doświadczył już żarliwości w modlitwie, przekraczającej wszelką szerokość i obejmującej wszystko, powinien bezustannie szukać tego stanu, spędzając w nim jak najwięcej czasu.

Rozumiane jako sakramentalne uobecnienie wydarzeń zbawczych Chrystusa od pierwszych wieków chrześcijaństwa stanowiło fundament celebracji liturgicznej i wpłynęło znacząco na proces kształtowania się roku liturgicznego.

Liturgia była wówczas w centrum życia chrześcijańskiego i duchowości Kościoła.

Szczególnym nawiązaniem do tego pierwotnego i życiodajnego nurtu była wizja teologiczna przedstawicieli ruchu liturgicznego na przełomie XIX i XX wieku. Byli oni przekonani, że liturgia, tak jak w początkach Kościoła, jest szkołą modlitwy i życia. Pionier tego ruchu, Prosper Guéranger OSB (1805–1875), wiedział, że liturgia wpływa na nasze życie, kiedy ją rozumiemy, dlatego między innymi pragnął dać do rąk szerokich rzesz wiernych dzieło, które miało wprowadzić ich w liturgię świąt – w liturgię całego roku kościelnego. 

W posłudze kapłańskiej i życiu mniszym ojca Piotra Rostworowskiego indywidualne kierownictwo duchowe zajmowało bardzo ważne miejsce. Możemy nawet stwierdzić – ze względu na samą skalę tej posługi – że było czymś donioślejszym niż jego działalność konferencyjno-rekolekcyjna, pisarska czy kaznodziejska.

Kiedy po śmierci ojca Piotra ogłosiliśmy, że zbieramy jego archiwalia, niektóre osoby, które prowadził, przesłały nam jego listy w postaci oryginałów lub kopii.

Wdzięczni jesteśmy więc siostrom karmelitankom za zgodę na publikację wyboru listów ojca Piotra do jednej z nich.  Jesteśmy przekonani, że – jak niegdyś listy te przynosiły pożytek pojedynczej duszy – tak teraz pomogą wielu innym, przy okazji zachęcając do poszukiwania dobrego kierownictwa duchowego i do zdrowej jego praktyki.

Stosunek rozumu do wiary jest niewątpliwie jednym z najczęściej podejmowanych zagadnień. Filozofowie i teologowie bardzo różnie starają się do niego podejść. Często jednak przeintelektualizowane rozważania zbyt teoretycznie traktują zarówno rozum, jak i wiarę. Zapomina się w nich o tym, że rozum w człowieku nie ogranicza się do racjonalizmu.

Ojciec Piotr Rostworowski pokazuje, że wiara jest po prostu mądra, a tym samym rozumna. Mądrość w człowieku nie jest wynikiem racjonalnych dywagacji, ale światłem, które go oświeca, jeżeli na to światło potrafi się otworzyć. 

Ojciec Piotr Rostworowski, mnich – nie profesor teologii, czy filozofii, stara się przypomnieć najprostsze i jednocześnie najważniejsze prawdy dotyczące wiary chrześcijańskiej, przede wszystkim, że nie jest ona światopoglądem, ale przyjęciem samego Boga jako Osoby. Dlatego nie da się wiary oddzielić od miłości. To wejście w więź miłości z Bogiem pociąga dopiero za sobą przyjęcie wszystkich prawd objawionych.

Misterium świąt chrześcijańskich jest już drugą książką Odona Casela (1886–1948), wybitnego mystagoga ubiegłego stule­cia, którą publikujemy w ramach serii „Modlitwa Kościoła”.

Pozycja ta utrzymana jest w stylu żywej przemowy do odbiorców, jako zapis konferencji duchowych wygłaszanych przez Autora przy okazji poszczególnych świąt roku liturgicznego. Sam Autor – co stwierdza w przedmowie – tę właśnie formę przekazu uznawał za nader korzystną w refleksji nad liturgią, ponieważ – jako swego rodzaju wtajemniczenie – bliższa jest naturze samej liturgii.

Mimo wielu lat, jakie upłynęły od wydania oryginału, myśli zawarte w konferencjach Casela nie tracą na aktualności.

W refleksji Casela forma i treść stanowią całość. Mowa jest w niej wszakże nie w pierwszym rzędzie o formie, lecz o tym, co się w liturgii dzieje, i co dzieje się w uczestniczącym w niej człowieku.

W natłoku rozmaitych spraw, jakie mamy do załatwienia, przeprowadzenia, prac do zrobienia… rzeczywiście można się pogubić. Kiedy się wreszcie zmęczymy tym zabieganiem, pojawia się pytanie: A o co właściwie w życiu chodzi? Po co żyjemy? Jeżeli byśmy osiągnęli wszystko z tego, co sobie wymarzyliśmy, czy rzeczywiście dałoby nam to szczęście?

Odpowiedź na to pytanie nie jest zbyt trudna. Wystarczy sobie jedynie wyobrazić taką sytuację. Co wtedy widzimy? Czy to naprawdę byłaby pełnia szczęścia i radość? 

Kiedy się przyjrzymy dialogom Pana Jezusa z ludźmi, to zauważymy, że często dochodzi do zasadniczego nieporozumienia w odniesieniu do tego, o czym mówił: On mówił o życiu nowym, co w innych miejscach nazywa królestwem Bożym, a ludzie ciągle myśleli o życiu, jakie tutaj przeżywają. Widać, jak są całkowicie owładnięci swoim zwykłym doświadczeniem i nie są w stanie ponad nie wyjść.

Żyjesz w hałasie i zabieganiu. Nie potrafisz w sobie odnaleźć ciszy. A może się jej boisz. W tym pośpiechu często słyszysz jedynie słowa, które do Ciebie nie trafiają. Potrzebujesz uciszyć serce.

Szansą jest dla Ciebie modlitwa Jezusowa, uświęcona wielowiekową tradycją. Jedno zdanie zaczerpnięte z Ewangelii. Ono pomoże Ci się odnaleźć. Zaczniesz słyszeć, rozumieć, czuć.

Wyrusz w tę podróż!

Propozycje homilii okolicznościowych o. Włodzimierza Zatorskiego OSB, doświadczonego kaznodziei i rekolekcjonisty.

Autor za pomocą kazań opisuje jak bardzo sakramenty i liturgia są uobecnieniem Boga oraz Jego działania na ziemi. 

Homilie ojca Włodzimierza to zbiór cennych porad życiowych i wyjaśnień niektórych prawd wiary. Mogą być przydatne do modlitewnych rozmyślań. Kaznodziejom pomogą przy układaniu dobrych homilii.

List ten jest pierwszą encykliką papieską. Święty Piotr zwraca się do wiernych z Azji Mniejszej, gdzie prawdopodobnie nigdy sam Ewangelii nie głosił. Zwraca się do wybranych pielgrzymów rozproszenia. Już w samym adresie apostoł wyraża myśl, która będzie osnową całego listu, a mianowicie myśl o nadziei.

Zwraca się do chrześcijan, jako do podróżujących ku prawdziwej Ojczyźnie. Chrześcijanie zostali wybrani te świata i wywołani ze świata przez Boga Ojca, aby szli ku Niemu. Inicjatywa całkowita jest więc ze strony Boga, ale życie człowieka, którego Bóg wybrał i zawołał, by szedł do Niego nie może się już układać według zwykłych kryteriów ziemskiej mądrości.

Gdy Bóg wkroczył w życie swego stworzenia, musiał w tym życiu nastąpić głęboki przewrót i przewartościowanie.

Werset Pieśni nad Pieśniami, z którego zaczerpnięty jest tytuł, w całości brzmi: Mój miły jest mi woreczkiem mirry, między piersiami mymi położonym (Pnp 1,13); kobiety w starożytności nosiły na szyi woreczek z tą żywicą, aby nieustannie wdychać jej przyjemny zapach). Są to słowa oblubienicy, która rozmyśla o swoim oblubieńcu – ukochanym.

Święty Bernard z Clairvaux widzi w tym obrazie duszę człowieka wierzącego, który stale medytuje i rozważa tajemnice z życia Jezusa, a zwłaszcza Mękę Pańską, a owoc tego jest tak miły, jak zapach unoszący się z woreczka mirry.

Opat Klarewaleński w genialny sposób przyrównuje Mękę Pańską do mirry: wonnej żywicy, która ma bardzo gorzki smak, a zarazem bardzo przyjemny zapach. Tak samo pasja Jezusa była wydarzeniem nadzwyczaj gorzkim, brutalnym i niesprawiedliwym, a jednocześnie wydała najsłodszy i najprzyjemniejszy owoc zmartwychwstania i zarazem odkupienia człowieka.

Ojciec Włodzimierz zauważa, iż tak jak z modlitwą, tak i z postem – kwestia skuteczności jest próbą prawdziwego otwarcia serca. Otwarcia zmysłów na głos Boga, a nie na głosy naszych potrzeb, gdyż przeważnie to „nasze oczekiwania stanowią największą przeszkodę na drodze modlitwy i spotkania z Bogiem”.

Tymczasem ON „przychodzi tak, jak sam chce i zawsze zaskakuje, zawsze jest inaczej, niż sobie to wyobrażamy”.

Cóż prostszego od wyboru: oczywiście życie! Kto by wybierał śmierć?! Ale właśnie takiego wyboru kiedyś człowiek dokonał i do dzisiaj żyjemy w cieniu tego wyboru. Jest to paradoks, który jednak polega na zasadniczym nieporozumieniu odnoszącym się życia. Każdy z nas chce przecież żyć. Co jednak przez życie rozumie? Czym jest życie?

Aby zyskać wszystko, trzeba wszystko oddać. Taka jest prawda o życiu. To nam pokazał Pan Jezus swoim życiem i śmiercią. Życie, jakie nam objawił, jest zupełnie nowe, inne niż życie dotychczasowe. Stąd wielka trudność rozpoznania Jezusa zmartwychwstałego i zrozumienia tego, co się wydarzyło.

Mogą to zrozumieć jedynie ci, którzy Go umiłowali i Jemu zawierzyli. Jezus nie objawia się ani swoim wrogom, ani ludziom obojętnym, ale jedynie przyjaciołom, „wybranym świadkom”, którzy potem poniosą tę prawdę innym i przez wiarę przekażą im doświadczenie nowości życia w Duchu.

Od głoszenia tego zmartwychwstania zaczyna się także orędzie chrześcijańskiej wiary.

Ten tomik to po prostu ciąg dalszy rozważania monastycznych aspektów kolejnych wersetów najdłuższego psalmu w psałterzu.

Pierwsze czterdzieści tych wersetów objął tomik Petronela.

Psalm 119 jest hymnem miłości do woli Bożej, objawionej i zbawiającej. I to właśnie dzielimy z Psalmistą; a jeżeli przy okazji trochę się pośmiejemy z własnych dziwactw, to nie zaszkodzi na pewno ani nam, ani Kościołowi. Raczej oczyści atmosferę.

Niniejszy tom pism ojca Piotra Rostworowskiego zawiera konferencje, homilie, komentarze do wybranych ksiąg Pisma Świętego, a także myśli wygłoszone podczas spotkań i rekolekcji w klasztorze warszawskim Sióstr Benedyktynek – Sakramentek w latach 50’ i 60’ XX wieku.

Opracowanie zostało przygotowane w oparciu o dostępne w bibliotece klasztornej maszynopisy i notatki sporządzone przez Siostry

Jedną z najważniejszych praktyk w życiu każdego mnicha jest lectio divina – modlitewne spotkanie ze Słowem Bożym. Niniejszy komentarz można traktować jako zapis doświadczenia ojca Piotra na tym szczególnym polu życia modlitwy. Niech ci, którzy będą czytać ten tom, zapałają równie wielką miłością do Pisma Świętego, jak Autor naszego komentarza…