W sporze ze złymi myślami. Lektura Ewagriusza z Pontu dzisiaj - Leon Nieścior OMI

Skupienie rekolekcyjne Jak walczyć z duchem gniewu, smutku, acedii, wyniosłości i pychy. Według Ojca Pustyni Ewagriusza z Pontu, jest próbą praktycznego wcielenia w codzienne życie duchowe nauki pontyjskiego mnicha. 

Książka przedstawia naukę Ewagriusza z Pontu (345–399) na temat ośmiu duchów zła zwanych też myślami namiętnymi (gr. logismoi) atakujących każdego człowieka czyli obżarstwa, nieczystości, chciwości, smutku, gniewu (złości), acedii, próżności i pychy.

Pisząc o gniewie, jednej z ośmiu logismoi  dręczących rodzaj ludzki, Ewagriusz posługuje się metaforą szczególną, porównując działanie pod wpływem gniewu do wyczynów człowieka odurzonego winem. Dla znających Pismo Święte ta metafora ma szczególne konotacje: w Dziejach Apostolskich Apostołowie przemawiający pod wpływem Ducha Świętego przez niektórych byli podejrzewani o upicie się młodym winem (por. Dz 2,13–14).

W naszym przypadku jednak człowiek nie działa pod wpływem Ducha Świętego, ale ducha złego i w związku z tym jego dzieła nie są duchowe, ale szatańskie. Żadna bowiem inna wada nie czyni z człowieka [umysłu] demona tak, jak gniew.

Leon Nieścior OMI, doskonały znawca Ojców Pustyni, omawia "antyrretyczną" metodę walki ze złymi myślami, odwołując się do Ewagriusza z Pontu i jego dzieła O sporze z myślami.

Złe myśli, które powiązane są z działaniem złego ducha, można zwalczać jedynie za pomocą Słowa Bożego, jak czynił to Jezus na pustyni w czasie czterdziestodniowego postu.

W czasie pobytu na pustyni walki duchowe, toczone przez Ewagriusza, nie tylko nie ustały, ale wręcz przeciwnie, nasiliły się. Pisze Palladiusz:

Pewnego razu demony tak bardzo doświadczały go pokusą nieczystości, że – jak nam [później] powiedział – przyszła mu do serca myśl: „Bóg mnie opuścił”; i całą noc spędził na modlitwie stojąc w cysternie z wodą, nagi, w środku zimy, aż jego ciało stało się twarde jak kamień. Innym razem gnębił go duch bluźnierstwa i spędził czterdzieści dni bez wchodzenia pod dach celi, aż całe ciało pokryło się robactwem niczym nierozumne zwierzę.

Ewagriusz doszedł do wniosku, że w przypadku mnichów główna walka toczy się w myślach człowieka, w sferze mniej lub bardziej niezaspokojonych pragnień czy ambicji. Problem nie leży w samych grzechach, ale w pierwszym rzędzie w walce o wyeliminowanie demonicznych podszeptów, myśli (gr. logismoí), które prowadzą do niegodziwych czynów.

Jan Klimak miał posiadać wyjątkowe wykształcenie i wiedzę. Pozostawił po sobie niezwykłe dzieło, Drabinę raju, które jest zarysem drogi do świętości. Napisał je na prośbę przełożonego sąsiedniego monasteru z Raithau.

W swojej pisarskiej i teologicznej koncepcji odwołuje się do wizji Jakuba, który uciekając przed Ezawem, zasnął w drodze: We śnie ujrzał drabinę opartą na ziemi, sięgającą swym wierzchołkiem nieba, oraz aniołów Bożych, którzy się wspinali i schodzili po niej na dół (Rdz 28,12).

Do tego zdarzenia nawiązuje Jezus w rozmowie z Natanaelem: Zobaczysz jeszcze więcej niż to (…). Ujrzycie niebiosa otwarte i aniołów Bożych wstępujących i zstępujących nad Syna Człowieczego (J 1,50–51).

Drabina staje się dla pisarza obrazem zstępowania Boga ku człowiekowi, a przede wszystkim wędrówki człowieka ku Bogu, która przypomina wspinanie się po trzydziestu szczeblach. Stanowią one literacką metaforę, ale też oddają osobiste doświadczenie duchowe autora, który przez czterdzieści lat prowadził życie pustelnicze

Żyjemy w świecie wielu możliwości. Niemal wszystko można osiągnąć lub kupić. Każdy dzień związany jest z koniecznością podejmowania kolejnych wyborów i filtrowania informacji. Żyjemy w coraz wyższym komforcie, co kreuje nowe potrzeby.

Z jednej strony, to wszystko świadczy o rozwoju i sukcesach, z drugiej jednak, życie w takim trybie jest coraz trudniejsze – komplikuje się, męczy i wypala. Można odnieść wrażenie, że jest ono jak koło, w którym biegnie człowiek. Im szybciej i dalej się toczy – tym bardziej zmęczona jest osoba, która je napędza.

Okazuje się, że dla chrześcijanina przebaczenie to nie opcja – a konieczność. Co więcej – przebaczenie powinno być swoistym stylem życia. Marcin Zieliński z mocą o przebaczeniu, stwórczej sile słowa i skuteczności zasady: „Zatroszcz się o sprawy Boga, a On zatroszczy się o Ciebie”.

• Złorzeczą Ci? – błogosław
• Krzywdzą Cię? – módl się za oprawców
• Oszukują Cię? – przebacz

Instrukcja dla naiwnych?