Wino demonów. Nauka Ewagriusza z Pontu o gniewie i łagodności - Gabriel Bunge OSB

Czy gniew może być dobry? Windy Dryden, psychoterapeuta i autor wielu publikacji z zakresu poradnictwa, przekonuje, że tak. W tej niewielkiej książeczce czyni podział między gniewem zdrowym i niezdrowym. Stara się pokazać, w jaki sposób należy kontrolować ów zły gniew – droga ku temu wiedzie poprzez zrozumienie jego mechanizmów oraz przyczyn go wywołujących. Sztywne i niewłaściwe przekonania zwykle tworzą krąg, z którego trudno się wyrwać, który jest niebezpieczny, zaburza prawidłowy osąd i blokuje dobre zamiary.

Skupienie rekolekcyjne Jak walczyć z duchem gniewu, smutku, acedii, wyniosłości i pychy. Według Ojca Pustyni Ewagriusza z Pontu, jest próbą praktycznego wcielenia w codzienne życie duchowe nauki pontyjskiego mnicha. 

Leon Nieścior OMI, doskonały znawca Ojców Pustyni, omawia "antyrretyczną" metodę walki ze złymi myślami, odwołując się do Ewagriusza z Pontu i jego dzieła O sporze z myślami.

Złe myśli, które powiązane są z działaniem złego ducha, można zwalczać jedynie za pomocą Słowa Bożego, jak czynił to Jezus na pustyni w czasie czterdziestodniowego postu.

To nie jest nauka o ośmiu grzechach głównych – to jest nauka o ośmiu rodzajach złych myśli. Grzech w pewnym sensie jest owocem, który wyrasta z myśli, a myśl z kolei jest jak korzeń - na to zwraca opracowanie Pomiędzy grzechem a myślą. O ośmiu duchach zła Ewagriusza z Pontu.

„Bądź „odźwiernym” swego serca i nie wpuszczaj żadnej myśli bez pytania. Pytaj każdą jedną myśl i mów do niej: „Jesteś jedną z naszych czy od naszego wroga?” (Joz 5, 13). A jeśli należy do domu, napełni cię pokojem. Jeśli natomiast pochodzi od wroga, wprawi cię w zamieszanie przez gniewlub poruszy przez żądzę. Takie bowiem są demoniczne myśli (Ep. 11, 3)”.

Takiej oto rady udzielił Ewagriusz z Pontu tym, którzy pragnęli oczyścić umysł ze złych myśli i namiętności. Albowiem według nauczania Ojców Kościoła, tylko całkowicie wyswobodzony z wszelkiej nieczystej myśli umysł mógł dostąpić kontemplacji i prawdziwego poznania Boga, a walka z pokusami była drogą do zbawienia. 

Książka jest antologią prawie pięciuset cytatów biblijnych, poświęconych walce z ośmioma namiętnościami: obżarstwem i nieczystością, chciwością, smutkiem połączonym z lękiem, gniewem, acedią (duchową „depresją”, niekiedy utożsamianą z lenistwem lub gnuśnością), próżnością oraz pychą.

Tyle już napisano o Ewagriuszu! Czy jest sens coś dodawać? Wydaje się, że wielka myśl żyje w rozlicznych jej interpretacjach i komentarzach. Tak jest niewątpliwie z ośmioma logismoi Pontyjczyka... 

Nowa interpretacja, jeśli tak można określić niniejszą refleksję, w pierwszym rzędzie chce być pozytywna, czyli uniknąć powielania klasycznej już lektury ośmiu logismoi jako opowieści o grzechach, wadach czy pokusach. Nie znaczy to, że neguje takie odczytanie. Chce jednak zobaczyć je nie tyle, jako główny przedmiot zainteresowania, wręcz cel refleksji i analiz, lecz jako sposobność do doświadczenia czegoś dobrego: własnego rozwoju, nade wszystko zaś spotkania z Panem Jezusem.

Ta pozytywność wiąże się z jeszcze innym charakterystycznym rysem myśli i tekstów Ewagriusza: wielką, jeśli nie kluczową, rolę odgrywa w nich wyobraźnia. Logismoi to myśli, które wywołują reakcję w naszym umyśle, czyli powstanie noēmata – wyobrażeń, fantazji, pojęć, konceptów, obrazowania. Cała duchowa rzeczywistość więc rozgrywa się praktycznie w przestrzeni naszego odbioru i interpretowania impulsów przychodzących od Boga, szatana czy też od nas samych.